مهدی عبداللهی

۲ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «شبکه مفاهیم» ثبت شده است

نقش تعاملی «آیات و روایات» در شکل گیری «شبکه مفاهیم دین»

🔹«عترت» از آن جهت که بر مبنای قرآن عمل می کند (هو المعتصم بحبل الله وحبل الله هو القرآن) و دربردارنده قرآن است (قرآن در قلب امام موجود است، «بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فی صُدُورِ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْم») بلکه معلم و مبین قرآن(معلم قرآن میبایست بر قرآن اشراف داشته باشد) و کتاب الله الناطق و دلیل و راهنمای بر قرآن (لاَ یَزَالُ کِتَابُ اَللَّهِ وَ اَلدَّلِیلُ مِنَّا یَدُلُّ عَلَیْهِ) و ولی قرآن (إن علیاً کان قیم القرآن) است ، از اینرو ثقل اکبر و عامل اصلی در ثقلین محسوب میشود (قرآن بدون عترت فرض دارد اما عترت بدون قرآن فرض ندارد)، همینطور «ولایت» نقش محوری در شبکه مفاهیم و معارف دین و قرآن دارد بلکه قطب قرآن است (قال أبو عبدالله علیه السلام: « الإمام الصادق علیه السلام : إنَّ اللّه َ جَعَلَ وَلایَتَنا أهلَ البَیتِ قُطبَ القُرآنِ ، وقُطبَ جَمیعِ الکُتُبِ، عَلَیها یَستَدیرُ مُحکَمُ القُرآنِ، وبِها نَوَّهَتِ الکُتُبُ ویَستَبینُ الإِیمانُ» .
برای تفقه بر محور ثقلین، لازم است بصورت دقیق تری، از نقش و روابط تعاملی ایندو سخن گفت. 

🔹آنچه در تبیین این ارتباط لازم است مورد توجه قرار گیرد اینکه آیات قرآن، نقش عظیمی به عنوان میزان و معیار سنجش روایات دارند در عین حالی که روایات، دریچه فهم آیات قرآن هستند و بدون روایات نمی توان فهمی عمیق و فقیهانه از آیات قرآن داشت، چرا که اهل بیت علیهم السلام مخاطبان واقعی قرآن و مبین معارف قرآن هستند و بیان ایشان همواره راهگشای فهم و درک عمیق تری از قرآن است (وَ مَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ). در واقع هرچند سطحی از فهم برای هرگونه مخاطب قرآن حتی کفار قابل استحصال است لکن فهم فقیهانه و دقیق قرآن از طریق اهل بیت علیهم السلام و فهم کلام ایشان واقع میشود. به عبارت دیگر، «تمسک به ثقلین» شرط فقاهت است که در این تمسک، هر چند عترت را ثقل اکبر می دانیم لکن از طریق ایجاد شبکه ای با حضور تعاملی و تعاضدی آیات و روایات، تفقه شکل می گیرد. از طرفی سنجش روایات از طریق عرضه روایات بر آیات و از طرفی فهم دقیق تر آیات از طریق روایات میبایست توأمان صورت گیرد و نمی توان از تقدم و تأخر یکی بر دیگری یا اصلی و فرعی بودن یکی از آنها بطور کلی سخن گفت بلکه دو بال برای پرواز پرنده فهم و درک در آسمان معارف دین هستند که جدایی آنها از همدیگر ممکن نیست. فقال (ع) هُو مُعتصم بِحَبل الله و حَبل الله هو القرآن لایفترقان إِلی یَوم القیامه والِإمام یَهدی إلی القُران و القُران یَهدی إِلی الإِمام وَ ذلک قَول الله عزوجل «إِنّ هذا القران یَهدی لِلّتی هِی اقوم». (نورالثقلین, 1/377)

🔹 این روند تعاملی در فهم معارف دین، از طریق شبکه ای فراهم میشود که در یک ساختار هرمی، سیری از اجمال و متقنات و محکمات داشته باشد و با نقش تعاملی آیات و روایات، شبکه مفاهیم تفصیل و تکثیر و تکمیل شود. در واقع عرضه روایات بر آیات یا تبیین آیات با روایات، بصورت انتزاعی و موردی واقع نمی شود بلکه در یک نظام روابط و شبکه منسجم عرضه و تبیین صورت می گیرد، ویژگی مهم چنین شبکه ای، افزایش دقت و سهولت در ارزیابی و سنجش حجیت دقیق تر روایات از طریق شبکه معارف بر آمده از آیات و نیز شکل گیری شبکه معارف آیات به کمک روایات است. در چنین شبکه ای، موافقت هر روایاتی با قرآن و سنت محرز و دستیابی به شواهدی از روایات متقن (محکمات) ممکن میشود.( لَا تَقْبَلُوا عَلَیْنَا حَدِیثاً إِلَّا مَا وَافَقَ الْقُرْآنَ وَ السُّنَّةَ أَوْ تَجِدُونَ مَعَهُ شَاهِداً مِنْ أَحَادِیثِنَا الْمُتَقَدِّمَةِ)
بر این اساس در ترسیم شبکه مفاهیم، می توان بر اساس تفریع اصول و تکیه بر متقنات دین عمل نمود، در واقع محکمات قرآن و روایات می توانند تبیین کننده متشابهات قرآنی و روایی باشند.

🔹 لازم به ذکر است این سیر از اصول و محکمات و متقنات و سنجش متشابهات با آن و تفصیل و تفریع محکمات و اصول در خود روایات هم امکان دارد کما اینکه فرموده اند : «من رد متشابه القرآن الی محکمه فقد هدی الی صراط المستقیم، ثم قال : إن فی أخبارنا محکماً کمحکم القرآن و متشابهاً کمتشابه القرآن، فردوا متشابهها الی محکمها، و لا تتبعوا متشابهها دون محکمها، فتضلوا»  و همانطور که بخشی از قرآن می تواند بخشی دیگر را تصدیق کند (إن کتاب الله لیصدق بعضه بعضا )، شبکه منسجم و منظم معارف قرآنی و روایی نیز می تواند تصدیق کننده اجزای دیگری از آیات و روایات باشد.
 

🔹نکته مهم اینکه در عرضه آیات و روایات بر یکدیگر، کشف جدید، محصولات تازه و افزوده های معرفتی خواهیم داشت و این سیر تکامل معرفتی تا قیامت ادامه دارد و به میزان اشراف بر معارف قرآنی و روایی توسعه و تکامل میابد و شبکه مفاهیم روشی برای این منظور است، در برخی روایات، از پیوند آیات و روایات تحت عنوان «شاهد» یا «موافق» یاد شده است که این شواهد و موافقتها میتواند در شکل گیری شبکه منظم و منسجم مفهومی و معنایی بین آیات و روایات، مؤثر باشد، به عبارت دیگر هر مفهوم قرآنی و روایی را می توان با شواهد و مؤیدات قرآنی و روایی دیگر همراه ساخت و از این همراهی، معارف جدیدی نتیجه گرفت :
امام جعفرصادق علیه السلام در این باره به ابن ابى یعفور فرمود: «اذا ورد علیکم‏حدیث فوجدتم له‏شاهدا من کتاب‏الله او من قول رسول‏الله، و الا فالذى‏جاءکم به اولى به‏». (وسائل‏الشیعه، ج 27، ص 110، رقم 11.) همچنین: «کل شئ مردود الى‏الکتاب و السنه و کل حدیث لایوافق‏کتاب‏الله فهو زخرف‏» اى باطل (همان، ص 111، رقم 14)
پیامبر گرامى صلی الله علیه و آله در منى ضمن ایراد خطبه‏اى فرمودند: «ایهاالناس، ما جاءکم عنى یوافق کتاب‏الله فانا قلته، و ما جاءکم یخالف‏کتاب‏الله فلم اقله‏» (همان، رقم 15)
در صحیحه‏ جمیل بن دراج از امام صادق علیه السلام آمده است: «ان على کل حق‏حقیقة، و ان على صواب نورا. فما وافق کتاب‏الله فخذوه و ما خالف‏کتاب‏الله فدعوه‏» (همان، ص 119، رقم 34)

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰

«فقه جامع نظام ولایی»

«نظام معرفتی روشمند مبتنی بر ثقلین»؛

فهرست مطالب :

ضرورت و شاخصه های «فقه نظام ولایی»

تعریف «فقه نظام ولایی» و رابطه آن با «فقه حکومتی»

«ثقلین» تنها منبع فقاهت در کشف «شبکه مفاهیم دین»

نظام اصطلاحات و ادبیات دین (زبان و بیان منظم دین)

«موضوع شناسی» در فقه جامع نظام ولایی

«تمدن اسلامی» و گذار از «تمدن غرب» به «حیات طیبه»

«فقه نظام ولایی» و سیر از «تمدن اسلامی» تا «حیات طیبه»

«فقه نظام ولایی؛ نرم افزار گذار از تمدن غرب به تمدن اسلامی و تحقق حیات طیبه»

مفهوم و ساختار «نظام» در «فقه نظام ولایی» :

روش نظام مند در فرایند تفقه

روش نظام مند در همه حوزه های معرفتی

نظام مند بودن روابط و نسبتها در جامعه (نظام مکلفین) به عنوان رکن مهمی از تفقه

نظام مند بودن نیازمندیهای جامعه به عنوان مسائل مبتلابه و مستحدثه تفقه (نظام موضوعات و احکام)

نظام «موضوعات» و «نسبتها» در شبکه معارف دین

شبکه نظام مند معارف و مفاهیم دین

نظام موضوعات حق و باطل

«تناسبات ولایت» محور تشکیل شبکه مفاهیم دین و جانمایی موضوعات

نقش تعاملی «آیات و روایات» در شکل گیری «شبکه مفاهیم دین»

«فقه العقل»

استنباط بر پایه استنطاق، سیر از نیازها و موضوعات عینی (اصل تکلیف گرایی)

نقش محوری ولایت در فقه نظام ولایی

ضرورت بازنگری در اجتهاد و مرجعیت و روابط فقه و جامعه

ضرورت انحلال اجتهاد فردی در اجتهاد سازمانی

فقاهت، حکومت و حاکمیت ولی فقیه

نظریه معرفت شناسی «تکامل معرفت بر محور ولایت»

تفاسیری از «نظام» در دین، فقه و فقاهت

«طب الولایه» و إعمال ولایت در سرزمین بدن!

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰