🔹«عترت» از آن جهت که بر مبنای قرآن عمل می کند (هو المعتصم بحبل الله وحبل الله هو القرآن) و دربردارنده قرآن است (قرآن در قلب امام موجود است، «بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فی صُدُورِ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْم») بلکه معلم و مبین قرآن(معلم قرآن میبایست بر قرآن اشراف داشته باشد) و کتاب الله الناطق و دلیل و راهنمای بر قرآن (لاَ یَزَالُ کِتَابُ اَللَّهِ وَ اَلدَّلِیلُ مِنَّا یَدُلُّ عَلَیْهِ) و ولی قرآن (إن علیاً کان قیم القرآن) است ، از اینرو ثقل اکبر و عامل اصلی در ثقلین محسوب میشود (قرآن بدون عترت فرض دارد اما عترت بدون قرآن فرض ندارد)، همینطور «ولایت» نقش محوری در شبکه مفاهیم و معارف دین و قرآن دارد بلکه قطب قرآن است (قال أبو عبدالله علیه السلام: « الإمام الصادق علیه السلام : إنَّ اللّه َ جَعَلَ وَلایَتَنا أهلَ البَیتِ قُطبَ القُرآنِ ، وقُطبَ جَمیعِ الکُتُبِ، عَلَیها یَستَدیرُ مُحکَمُ القُرآنِ، وبِها نَوَّهَتِ الکُتُبُ ویَستَبینُ الإِیمانُ» .
🔹 این روند تعاملی در فهم معارف دین، از طریق شبکه ای فراهم میشود که در یک ساختار هرمی، سیری از اجمال و متقنات و محکمات داشته باشد و با نقش تعاملی آیات و روایات، شبکه مفاهیم تفصیل و تکثیر و تکمیل شود. در واقع عرضه روایات بر آیات یا تبیین آیات با روایات، بصورت انتزاعی و موردی واقع نمی شود بلکه در یک نظام روابط و شبکه منسجم عرضه و تبیین صورت می گیرد، ویژگی مهم چنین شبکه ای، افزایش دقت و سهولت در ارزیابی و سنجش حجیت دقیق تر روایات از طریق شبکه معارف بر آمده از آیات و نیز شکل گیری شبکه معارف آیات به کمک روایات است. در چنین شبکه ای، موافقت هر روایاتی با قرآن و سنت محرز و دستیابی به شواهدی از روایات متقن (محکمات) ممکن میشود.( لَا تَقْبَلُوا عَلَیْنَا حَدِیثاً إِلَّا مَا وَافَقَ الْقُرْآنَ وَ السُّنَّةَ أَوْ تَجِدُونَ مَعَهُ شَاهِداً مِنْ أَحَادِیثِنَا الْمُتَقَدِّمَةِ)
🔹 لازم به ذکر است این سیر از اصول و محکمات و متقنات و سنجش متشابهات با آن و تفصیل و تفریع محکمات و اصول در خود روایات هم امکان دارد کما اینکه فرموده اند : «من رد متشابه القرآن الی محکمه فقد هدی الی صراط المستقیم، ثم قال : إن فی أخبارنا محکماً کمحکم القرآن و متشابهاً کمتشابه القرآن، فردوا متشابهها الی محکمها، و لا تتبعوا متشابهها دون محکمها، فتضلوا» و همانطور که بخشی از قرآن می تواند بخشی دیگر را تصدیق کند (إن کتاب الله لیصدق بعضه بعضا )، شبکه منسجم و منظم معارف قرآنی و روایی نیز می تواند تصدیق کننده اجزای دیگری از آیات و روایات باشد.
🔹نکته مهم اینکه در عرضه آیات و روایات بر یکدیگر، کشف جدید، محصولات تازه و افزوده های معرفتی خواهیم داشت و این سیر تکامل معرفتی تا قیامت ادامه دارد و به میزان اشراف بر معارف قرآنی و روایی توسعه و تکامل میابد و شبکه مفاهیم روشی برای این منظور است، در برخی روایات، از پیوند آیات و روایات تحت عنوان «شاهد» یا «موافق» یاد شده است که این شواهد و موافقتها میتواند در شکل گیری شبکه منظم و منسجم مفهومی و معنایی بین آیات و روایات، مؤثر باشد، به عبارت دیگر هر مفهوم قرآنی و روایی را می توان با شواهد و مؤیدات قرآنی و روایی دیگر همراه ساخت و از این همراهی، معارف جدیدی نتیجه گرفت :
«نظام معرفتی روشمند مبتنی بر ثقلین»؛
فهرست مطالب :
ضرورت و شاخصه های «فقه نظام ولایی»
تعریف «فقه نظام ولایی» و رابطه آن با «فقه حکومتی»
«ثقلین» تنها منبع فقاهت در کشف «شبکه مفاهیم دین»
نظام اصطلاحات و ادبیات دین (زبان و بیان منظم دین)
«موضوع شناسی» در فقه جامع نظام ولایی
«تمدن اسلامی» و گذار از «تمدن غرب» به «حیات طیبه»
- «فقه نظام ولایی» و سیر از «تمدن اسلامی» تا «حیات طیبه»
- «فقه نظام ولایی؛ نرم افزار گذار از تمدن غرب به تمدن اسلامی و تحقق حیات طیبه»
مفهوم و ساختار «نظام» در «فقه نظام ولایی» :
- روش نظام مند در همه حوزه های معرفتی
- نظام مند بودن روابط و نسبتها در جامعه (نظام مکلفین) به عنوان رکن مهمی از تفقه
- نظام مند بودن نیازمندیهای جامعه به عنوان مسائل مبتلابه و مستحدثه تفقه (نظام موضوعات و احکام)
- نظام «موضوعات» و «نسبتها» در شبکه معارف دین
- شبکه نظام مند معارف و مفاهیم دین
«تناسبات ولایت» محور تشکیل شبکه مفاهیم دین و جانمایی موضوعات
نقش تعاملی «آیات و روایات» در شکل گیری «شبکه مفاهیم دین»
استنباط بر پایه استنطاق، سیر از نیازها و موضوعات عینی (اصل تکلیف گرایی)
نقش محوری ولایت در فقه نظام ولایی
ضرورت بازنگری در اجتهاد و مرجعیت و روابط فقه و جامعه
ضرورت انحلال اجتهاد فردی در اجتهاد سازمانی
فقاهت، حکومت و حاکمیت ولی فقیه
نظریه معرفت شناسی «تکامل معرفت بر محور ولایت»
تفاسیری از «نظام» در دین، فقه و فقاهت
«طب الولایه» و إعمال ولایت در سرزمین بدن!