دین اسلام و معارف دینی قابلیت سرپرستی همه نیازهای بشر را در جهت بندگی خدای متعال در همه حوزه های فردی و اجتماعی و در سطوح گوناگون (کلان و خرد) دارد بلکه سعادت آخرت و حتی سعادت دنیای بشریت در گرو اقامه دین در جامعه است، بنابراین محتاج شناخت، بسط و اقامه دین هستیم.
فقه، دانش فهم و اقامه دین است و تفقه، فهم دین و فهم چیستی و چرایی و چگونگی اقامه دین است و فقهای شیعه، همواره در یک سیر تکاملی، در توسعه ظرفیتهای فقاهت کوشیده و در زمان حاضر خصوصاً پس از انقلاب اسلامی، با تغییر مقیاس نیازهای فردی به اجتماعی و حکومتی، و شکل گیری مسائل، موضوعات و نیازهای نوین، ضرورت توسعه فقاهت بیش از گذشته احساس میشود.
یکی از منابع فقه، نصوص دین و شریعت است که عبارتند از قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام. فقهاء شیعه در بهره مندی از این منابع غنی با حداکثر جهد در اجتهاد و حد اکثر وسع در استنباط، همواره در بسط معارف و ترویج عقائد و تبیین احکام الهی کوشیده اند لکن نمی توان ظرفیت بی انتهای این منابعی که «لاتفنی عجائبه و لاتنقضی غرائبه» و یا «یجری کما تجری الشمس و القمر» را محدود به همین مقدار از بذل جهد و استفراغ وسع دانست بلکه در ادامه تکامل معرفتی و تطور روشیِ فقاهت و اجتهاد، می توان امید به افزایش بهره مندی از این منابع انیق و عمیق داشت.
در این راستا، پس از اثبات این مهم که معارف دین، منظومه ای هماهنگ و منسجم است و به میزان توسعه دستیابی به این نظام و انسجام می توان در توسعه فهم دین از منصوصات و منقولات بهره برد، درواقع استنباط و اجتهاد به میزان اشراف بر آیات و روایات و عرضه آنها به همدیگر و تشکیل شبکه مرتبط مفاهیم، می تواند کامل تر شود و معارف و احکام با افزوده کمی و کیفی قابل توجهی، از طریق ایجاد این شبکه معنایی، از آیات و روایات قابل استیفاد است، به عبارت دیگر استظهار از آیات و روایات وقتی کاملتر می شود که اشراف بر قیود و قرینه های کلام وحی و معصومین کاملتر شود و ازینرو عرضه آیات و روایات بر یکدیگر با روشی نظام مند و با ترسیم منظومه معارف دین می تواند استظهار را کاملتر کند و همچنین فراتر از استظهار و استناد به ظهور آیات و روایات، دستیابی به باطن آیات و روایات را نیز ممکن می سازد و البته قواعد تشکیل این شبکه و قواعد استیفاد احکام و معارف از طریق آن قابل استحصال است …
«مؤسسه فقاهتی مطالعات اسلامی» با تأکید بر جامعیت دین اسلام در رفع همه نیازهای مادی و معنوی در مقیاس تمدنی، در همه عرصه ها و شئون فردی و اجتماعی، با تمسک بر ثقلین و بهره مندی فقیهانه از آیات و روایات، در جهت تکامل فقاهت و منطق فهم و نیز تکامل معرفت دینی و روش اقامه دین در جامعه و تحقق آن در مجرای تمدن اسلامی تا رسیدن به حیات طیبه عصر ظهور تلاش می نماید.
آنچه در این مؤسسه تا دستیابی به محصولات قابل عرضه، پیگیری می شود، تکامل تفقه تحت عنوان «فقه جامع نظام ولایی» است. ایده اصلیِ «فقه جامع نظام ولایی»، «دستیابی به منظومه معارف از طریق ترسیم شبکه مفاهیم دین» می باشد که با محوریت «ولایت» در محتوا و روش دنبال میشود و با ترسیم دو مرتبه از فقاهت، تحت عنوان «مکتب اسلام» به عنوان وضع مطلوب در شریعت اسلام و «منهاج الشریعه» به عنوان رویکرد، روش و برنامه سیر از وضعیت موجود جامعه به وضع مطلوب، به پویایی و کارآمدی فقه نظام ولایی متناسب با «تمدن اسلامی» و نیازهای مستحدثه جامعه اسلامی پرداخته و با ترسیم روابط «فقاهت» با «علوم» و «برنامه اجرائی» به ضرورت اقامه و جریان دین در جامعه می پردازد.
این مؤسسه مدتی است که بصورت غیررسمی فعالیت پژوهشی خود را آغاز کرده است و درصورت تأمین بودجه بصورت رسمی راه اندازی خواهد شد. إن شاءالله
فهرست مباحث :
ضرورت و شاخصه های «فقه نظام ولایی»
«ثقلین» تنها منبع فقاهت در کشف «شبکه معارف دین»
تعریف «فقه نظام ولایی» و رابطه آن با «فقه حکومتی»
«ثقلین» تنها منبع فقاهت در کشف «شبکه مفاهیم دین»
نظام اصطلاحات و ادبیات دین (زبان و بیان منظم دین)
«موضوع شناسی» در فقه جامع نظام ولایی
«تمدن اسلامی» و گذار از «تمدن غرب» به «حیات طیبه»
- «فقه نظام ولایی» و سیر از «تمدن اسلامی» تا «حیات طیبه»
- «فقه نظام ولایی؛ نرم افزار گذار از تمدن غرب به تمدن اسلامی و تحقق حیات طیبه»
مفهوم و ساختار «نظام» در «فقه نظام ولایی» :
- روش نظام مند در همه حوزه های معرفتی
- نظام مند بودن روابط و نسبتها در جامعه (نظام مکلفین) به عنوان رکن مهمی از تفقه
- نظام مند بودن نیازمندیهای جامعه به عنوان مسائل مبتلابه و مستحدثه تفقه (نظام موضوعات و احکام)
- نظام «موضوعات» و «نسبتها» در شبکه معارف دین
- شبکه نظام مند معارف و مفاهیم دین
«تناسبات ولایت» محور تشکیل شبکه مفاهیم دین و جانمایی موضوعات
نقش تعاملی «آیات و روایات» در شکل گیری «شبکه مفاهیم دین»
استنباط بر پایه استنطاق، سیر از نیازها و موضوعات عینی (اصل تکلیف گرایی)
نقش محوری ولایت در فقه نظام ولایی
ضرورت بازنگری در اجتهاد و مرجعیت و روابط فقه و جامعه
ضرورت انحلال اجتهاد فردی در اجتهاد سازمانی
فقاهت، حکومت و حاکمیت ولی فقیه
نظریه معرفت شناسی «تکامل معرفت بر محور ولایت»