در واکنش به حقوقهای نجومی، گاهی سخنان عجیبی شنیده میشود، از جمله اخیراً وزیر بهداشت افاضه فرموده اند که : به نظرم وزیر پولدار خوب است، چون وقتی پولدار باشد، خودش را وقف می کند و به هیچ چیز دیگری فکر نمی کند. در ضمن شائبه ای هم به وجود نمی آید که او می خواهد از این فرصت برای خودش، خانواده و نزدیکانش استفاده کند. وزیر پولدار بخشنده است، با دید وسیع تری نگاه می کند و در ایجاد فرصت برای دیگران، سخاوتمند است.
هر چند اثبات شیء نفی ماعدا نمی کند اما بالاخره این سئوال مطرح میشود که آیا وزیر غیر پولدار! خودش را وقف کار و خدمت نمی کند؟ آیا به دنبال موقعیت و فرصت برای خودش و خانواده اش است؟ آیا بخشنده و سخاوتمند نیست؟ آیا این ویژگیها منحصر در انسان ثروتمند است؟!
بد نیست به این مناسبت چند سئوال مطرح نموده و در حد بضائت پاسخ دهیم :
آیا ثروت خوب است؟ آیا ثروتمند بودن خوب است؟!
آیا شخص ثروتمند غالباً خود را وقف امور خیر می کند و بخشنده و سخاوتمند می شود؟!
اولاً باید بین تولید ثروت (درآمدزایی) و مصرف آن تفاوت قائل شد، چرا که تولید ثروت که حاصل کار و تلاش و برنامه است، نه تنها مذموم نیست بلکه بسیار مورد سفارش است خصوصاً آنکه در بعد اجتماعی، ثروت به قدرت جبهه حق و اعتلای پرچم اسلام بیانجامد. اما در بعد شخصی گاهی سفارش شده است که تلاش و کوشش برای تحصیل رزق مادی، متناسب با مصرف حداقلی (در حد ضرورت) روزانه باشد یعنی بطور متوسط روزانه قدری فعالیت نماید که مصرف حداقلی او را پاسخگو باشد و بقیه وقت خود را به مسائل مهمتری (مانند تحصیل معارف دین و علم و مهارت و یاری جبهه حق و خدمت به نظام و امور خیریه و ...) بپردازد هرچند اغلب این موارد در جامعه اسلامی، روزی مادی را همراه خود دارد. همچنین گاهی کسب درآمد برای امور خیریه و تقویت امور جبهه حق، خود از آن جمله مسائل مهمتر از کسب معیشت مادی شخصی است.
بنابراین کار و تلاش برای تولید ثروت و درآمدزایی و ایجاد اشتغال و تقویت تولید داخلی و ... مورد تأیید است و اما کم و کیف مصرف، بنابر روایات، در بعد شخصی، حالت ایده آل و مطلوبش، به اندازه حداقلهای ضروری برای زندگی زاهدانه است و بیش از آن مصرف غیر صحیح و مذموم است. چرا که به رفاه (بیش از حد مطلوب) و اسراف و تجمل و ... می انجامد. یکی از مصادیق مصرف غیر صحیح، «ذخیره» است که به نظر میرسد در اسلام ذخیره اموال مورد تأیید نیست بلکه خلاف آن سفارش شده است، (مگر مواردی که لازمه تقویت نظام اسلامی و مطابق با مصالح آن باشد)، جمع آوری مال در روایات مذموم شمرده شده است چنانکه امام رضا علیه السلام فرموده اند : لا یجتمع المال إلّا بخصالٍ خمس: بخلٍ شدید و اَمَلٍ طویلٍ و حرصٍ غالِبٍ و قطیعةِ الرّحم و ایثار الدنیا علی الآخرة (بحار/73/128)
و اما انسان ثروتمند غالباً چه ویژگیهایی دارد ؟
یک سنت الهی و قاعده غالبی تکوینی در جهان وجود دارد که طبعاً اغلب انسانها را در بر می گیرد، و آن اینکه نعمت، رفاه و ثروت انسان را از یاد خدا غافل می کند و سرگرم چرب و شیرین دنیا می گرداند.
فصلت/51: وَ إِذا أَنْعَمْنا عَلى الإِنْسانِ أَعْرَضَ وَنَئا بِجانِـبِهِ وَ إِذا مَسَّـهُ الشَّـرُّ فَذُو دُعاءٍ عَرِیضٍ؛
وَلَوْ بَسَطَ اللّهُ الرِّزْقَ لِعِـبادِهِ لَبَـغَوْا فِى الأَرْضِ وَلـکِنْ یُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما یَشاءُ إِنَّهُ بِعِـبادِهِ خَبِیرٌ بَصِـیرٌ؛
الأنعام/44 : فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ؛
بنابراین اغلب اینطور است که اهل دنیا ثروتمند هستند و اهل آخرت فقیر چنانکه امام صادق علیه السلام فرموده است: کُلَّما أزدَادَ العَبدُ إیماناً ازدَادَ ضِیقاً فِی مَعِیشَتِهِ.
ثروتمندان معمولاً اهل دنیا هستند و گرفتار صفاتی چون بخل، حرص و طمع، خودخواهی و خودپسندی و فخرفروشی و ... هستند. آیا اگر انسان وقتی که تا حدی به ثروت می رسد، احساس بی نیازی و اغناء می کند و می بخشد و حرص و ولع او از بین می رود؟! یا به فرمایش امام کاظم علیه السلام، هرچه بیشتر از آب شور دریای دنیا می خورد بیشتر تشنه میشود تا جائیکه هلاک شود ؛ مثل الدّنیا مثل البحر کُلَّما شَرِبَ منهُ العطشانُ اِزْدادَ عطشاً حتی یَقْتُلَهُ (بحار/78/311)
اگر اهل دنیا شویم، خداوند فقر و احساس نیاز را بین دوچشممان قرار می دهد که همواره بدنبال دنیا و ثروت دنیا و ذخیر مال دنیا بدویم! من أصبح و أمسی و الآخرة اکبر هَمِّهِ جعل الله الغنی فی قلبه و جَمَع لهُ امرُهُ ولم یخرُج من الدّنیا حتی یستکمِلَ رزقَهُ و من اصبح و أمسی و الدنیا اکبر همِّهِ جعل الله الفقر بین عَیْنَیهِ و لم یَنَلْ من الدنیا إلّا ما قَسِمَ له و شتّت امره
اگر نخواهیم در حق آقای وزیر بی انصافی کنیم، در صحبتهای ایشان نکات خوب و جالبی هم بود که به آن اشاره می شود : «من سال هاست دیگر به این پول ها نیاز ندارم، چون سبک زندگی ام همان سبک قدیم پدر و مادرم است و اهل ولخرجی و تجملات نیستم... هر کسی برای خودش شکلی از زندگی را تعریف می کند و بسرعت هم می گذرد. چیزی که از انسان باقی می ماند، فرزندان و اعمال اوست.... از سبک زندگی ام خوشحالم و برایم مهم نیست دیگران چه قضاوتی درباره زندگی ام انجام می دهند. فقط آن چیزی که برایم مهم است، رابطه بین خودم و خداست. این که در رفتارمان نفاق وجود نداشته باشد و ظاهر و باطنمان یکی باشد.»
