چیستی، چرایی و چگونگی قرارگاه گفتمان انقلاب اسلامی
گفتمان انقلاب اسلامی به عنوان مبانی فکری و اعتقادی عصر غیبت امام معصوم و عصر ولایت فقیه، میراث تلاشها و مجاهدتهای علمای شیعه در طول تاریخ بخصوص انقلاب عظیم امام خمینی(ره) و رهبری مقام معظم رهبری دامت برکاته می باشد، این گفتمان که در بیانات امام و رهبری بخوبی عیان است، معیار و اساس حرکت، رشد و تعالی انقلاب اسلامی تا رسیدن به تمدن نوین اسلامی خواهد بود و بر همگان بخصوص علما، نخبگان و مسئولین کشور واجب است که این گفتمان را بخوبی بشناسند و آنرا در ابعاد گوناگون سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبیین نموده و چراغ راه خویش قرار دهند...
با بررسی نظام فکری و اندیشهای ساختارهای موجود نظام اسلامی، متوجه خواهیم شد پیوستگی لازم در طبقات تولید فکر و اندیشه تا عمل و اقدام وجود ندارد، مبانی فکری و اعتقادی آنچنان جریان مطلوبی بصورت سیستماتیک و منظم در تولید اسناد ملی و راهبردهای کلان انقلاب اسلامی ندارند و نیز قوانین مجلس و تصمیمات کلان اداره کشور آنچنان ارتباط منطقی و قاعده مند با اسناد ملی و راهبردهای کلان نظام ندارند بلکه گاهی اوقات برخی قوانین و تصمیمات کلان هیچ سنخیتی با اندیشه اسلامی و مبانی فکری و اعتقادی شیعی ما ندارند! این وضعیت نابسامان در ارتباط منطقی میان طبقات تولید اندیشه تا تبیین راهبردی وکاربردی و سرانجام اجراء و عمل، موجب کندی حرکت نظام اسلامی در رسیدن به اهداف انقلاب اسلامی خواهد بود و به نظر میرسد بهترین راه حل این مشکل، هماهنگ کردن لایه های گوناگون فکری و تصمیم سازی و برنامه ریزی کشور با گفتمان انقلاب اسلامی می باشد.
ضرورت توجه به چنین خلائی باعث شده است که «قرارگاه گفتمان انقلاب اسلامی» در جهت تبیین، تبلیغ و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی مطرح گردد.
هرچند تعبیر قرارگاه، اصطلاحی نظامی است، اما همچنانکه بسیاری از الفاظ و عبارات مانند اصطلاحات به کاررفته در علوم برنامه ریزی استراتژیک که خاستگاهی به غیر از حوزه نظری خود داشته و در علوم دیگر کاربرد پیدا کرده اند، این لفظ نیز اولین بار با ابتکار و بیان مقام معظم رهبری با عنوان «قرارگاه فرهنگی» در حوزه فرهنگ مورد استفاده قرار گرفته است، آنچه که توجه به آن لازم است اینکه ایشان اصطلاح قرارگاه فرهنگی را تنها در مورد «شورای عالی انقلاب فرهنگی» به کار گرفته اند و البته ناگفته نماند شاید بتوان از قید «اصلی» در تعبیر «قرارگاه اصلی فرهنگی» استفاده کرد که میتوان قرارگاههای فرعی فرهنگی نیز داشت، به هر حال لازم است برای شناخت بهتر تعریف و شاخصه های یک قرارگاه ، چیستی، چرایی و چگونگی شورای عالی انقلاب فرهنگی را در بیانات مقام معظم رهبری مرور نماییم:
«مهندسی فرهنگی کشور به عهده شماست. گفتیم اینجا "قرارگاه اصلی" است».[1]
«این مجموعه در کشور بیبدیل است. در مدیریت راهبردی فرهنگی، ما به غیر از این مجموعه، هیچ مرکزی را در کشور نداریم، بخشهای مختلف چه دولت، چه مجلس، چه حتی مجمع تشخیص مصلحت، همان طور که اشاره کردند، وظایفی دارند، اما هیچکدام وظیفهیی را که این شورا بر عهده دارد و الان در قالب شرح وظائف و مواد و بندهای گوناگون تدوین شده است بر عهده ندارند. بنابراین مرکز بیبدیل است. این جا را در واقع باید اتاق فرمان فرهنگی کشور یا ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاههای کشور، اعم از دستگاههای فرهنگی و سایر دستگاهها و مرکز مهندسی فرهنگی کشور به حساب آورد.» [2]
«سیاستهای کلان (حوزه فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام) چارچوبند، یک چارچوب کلـی انـد . کـه در ایـن چـارچوب کلان (حوزه فعالیت شورا) باید انجام گیرند، ما برای تصمیم گیری کلان جـز اینجـا (شـورای عـالی انقـلاب فرهنگـی ) جـایی نداریم». [3]
«موضوعهایى که بعضى از دوستان اشاره کردند که بایستى سیاستگذارى شود، باید در مرکزى انجام گیرد که آن مرکز، مرکز قانونگذارى نیست – قانون، آن چیزى است که به‌طور روزمرّه دستگاه خرج مى‌کند؛ مثل پول خُرد که براى خرج کردن است – بلکه مرکز سیاستگذارى است. مرکز سیاستگذارى، مرکزى است فراتر از مراکز قانونگذارى و با برنامه‌ریزیهاى کلان سروکار دارد، که شوراى عالى انقلاب فرهنگى مرکز مناسبى براى این کار است. به نظر من در آن‌جا بایستى این مسائل مورد مطالعه قرار گیرد.»[4]
«مدیریت فرهنگى به مفهوم وجود یک دستگاه متفکر، مدبر و مدیر است که قادر است فرهنگ یک کشور را قانونمند و ضابطه‌مند سازد، بنا بر این مدیریت فرهنگى در مقابل هرج و مرج فرهنگى قرار دارد و مرکز این مدیریت نیز شوراى عالى انقلاب فرهنگى است». [5]
«واقعى بودن تهاجم فرهنگى دشمن، ایجاب مى‌کند که در داخل کشور، مجموعه‌اى از نیروهاى صاحب فکر و اندیشه، خود را مسئول دفاع و مقابله هوشمندانه با آن بداند و شوراى عالى انقلاب فرهنگى، همان مجموعه‌اى است که پیوسته باید در حال فکر کردن، طرح‌ریزى، تدبیر و آماده‌سازى، تجهیز و تکمیل امکانات لازم براى مقابله هوشمندانه با تهاجم فرهنگى دشمن باشد».[6]
«هیچکس در کشور از وجود یک دستگاه متفکر، جامع، داراى همه خصوصیات برجسته و آگاه به کمبودها و او نیازها مانند شوراى عالى انقلاب فرهنگى بى‌نیاز نیست. این شورا متصدى شناخت مسائل فرهنگى و بحث و تصمیم گیرى در مورد آنها و ابلاغ مصوبات براى اجراست».[7]
«شوراى عالى انقلاب فرهنگى باید به صورت جدى، مسائل اساسى فرهنگى را به طور دقیق و مرزبندى شده مطرح کند و آن را تا رسیدن به یک نتیجه عملى و سپس اجراى آن دنبال نماید، زیرا هیچ یک از تصمیمات شوراى عالى انقلاب فرهنگى نباید معلق و متوقف بماند».[8]
«شورا براى عمل به وظایف خود، نیازمند عقبه علمى و فرهنگى و خط مقدم اجرایى است. عقبه فکرى شورای عالى انقلاب فرهنگى باید با بررسى عمیق مسائل مهم فرهنگى زمینه را براى تصمیم‌گیرى نهایى شورای عالى در مهندسى کلان فرهنگ کشور فراهم سازد و قواى سه گانه و همه دستگاهها و سازمانها نیز باید بعنوان خط مقدم شورای عالى و متناسب با وظایف خود، به تصمیمات این شورا، جنبه اجرایى و عملى ببخشند».[9]
«در عرصه تهاجم پیچیده و فراگیر فرهنگِ جبهه استکبار برضد نظام اسلامی، شورایعالی انقلاب فرهنگی همچون یک قرارگاه اصلی، وظیفه سیاستگذاری راهبردی و هدایت دستگاه ها و مراکز تأثیرگذار فرهنگی و بخش های اجرایی را برعهده دارد.»[10]
«برای برخی سوال و یا ابهام بوجود آمده است که چرا یک اصطلاح نظامی (قرارگاه) برای مسائل فرهنگی استفاده می شود. در حالیکه اگر شرایط کنونی فرهنگی دنیا دقت شود ، مشاهده می شود که یک تهاجم عظیم پیچیده در عرصه فرهنگ در جریان است».[11]
«باید خود اعضا و دستگاه‌هاى فرهنگى قبول کنند و باور داشته باشند که ما این جایگاه را به‌عنوان یک قرارگاه مرکزى [قرار دادیم]. تعبیر “قرارگاه” ممکن است به بعضى گوشها سنگین بیاید – قرارگاه یک اصطلاح جنگى است، اصطلاح نظامى است – و بگویند آقا، قرارگاه مال مسائل نظامى است، شما در مسائل فرهنگى هم فکر نظامى را رها نمیکنید! واقع قضیّه این است که کارزار فرهنگى از کارزار نظامى اگر مهم‌تر نباشد و اگر خطرناک‌تر نباشد، کمتر نیست؛ این را بدانید؛ یعنى میدانید هم شما، واقعاً یک میدان کارزار است اینجا. و بخصوص در قرارگاه‌هاى نظامى این‌جورى است؛ قرارگاه مسئولیّت اجراى مستقیم به معناى اینکه یک واحدى متعلّق او باشد، ندارد؛ امّا واحدها در اختیار او قرار میگیرند، به تعبیر نظامى در کنترل عملیّاتىِ او قرار میگیرند. وقتى ما یک قرارگاه نظامى تشکیل میدهیم، فرض بفرمایید سپاه میگوید این یگانهاى من در کنترل عملیّاتى آن تشکیلات [هستند]، پشتیبانى این یگان، متعلّق به آن سازمان است – یا ارتش، یا سپاه، یا هر دستگاه دیگر – امّا به‌کارگیرى این و هدایت این، به عهده‌ى قرارگاه است؛ یعنى یک چنین حالتى را در اینجا بایستى توجّه داشت.»[12]
«اعضاى شورا بایستى این شورا را باور کنند؛ باور کنید که اینجا قرارگاه مرکزى فرهنگى کشور است؛ باور کنید که اینجا فرماندهى مسائل عمده‌ى فرهنگى کشور و سیاستگذارى کشور را بر عهده دارد؛ اعضا بایستى به این توجّه کنند.»[13]
«نمىشود قبول کرد که ما یک مجموعهى فرهنگى داریم که آن را به عنوان قرارگاه اصلى مسائل فرهنگى و کارزار فرهنگى قرار دادهایم.. در عین حال، در این قرارگاهِ اصلى، بى نشاطى یا رکود یا عدم پیشرفت ملاحظه و مشاهده بشود»[14]
با توجه به بیانات مقام معظم رهبری و شاخصه های شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مصداق اتم یک قرارگاه فرهنگی در بیانات ایشان، میتوان شاخصه های یک قرارگاه را اینگونه شمرد:
1- مدیریت راهبردی ، 2- اتاق فرمان، 3- فرماندهی مسائل عمده، 4- ستاد عالی دستگاههای کشور، 5- هدایت، جهت دهی و ایجاد نظم و انسجام بخشهای گوناگون دولتی و غیردولتی، 6- تصمیم گیری کلان، 7- مرکز سیاستگذاری راهبردی، 8- برنامه ریزیهای کلان، 9- دستگاه متفکر، مدبر و مدیر، 10- متصدی شناخت مسائل، بحث و تصمیم گیری و ابلاغ مصوبات و پیگیری تا رسیدن به نتیجه عملی و اجراء، 11- دارای عقبه علمی و خط مقدم اجرائی،
البته در فرازی از فرمایشات ایشان تعریف جامع و کاملی از یک قرارگاه نظامی بیان شده است که میتواند در حوزه فرهنگ، سیاست و اقتصاد نیز مورد توجه قرار گیرد :
«قرارگاه مسئولیّت اجراى مستقیم به معناى اینکه یک واحدى متعلّق او باشد، ندارد؛ امّا واحدها در اختیار او قرار میگیرند، به تعبیر نظامى در کنترل عملیّاتىِ او قرار میگیرند. وقتى ما یک قرارگاه نظامى تشکیل میدهیم، فرض بفرمایید سپاه میگوید این یگانهاى من در کنترل عملیّاتى آن تشکیلات [هستند]، پشتیبانى این یگان، متعلّق به آن سازمان است – یا ارتش، یا سپاه، یا هر دستگاه دیگر – امّا به‌کارگیرى این و هدایت این، به عهده‌ى قرارگاه است؛ یعنى یک چنین حالتى را در اینجا بایستى توجّه داشت.»
بر این اساس میتوان گفت «کنترل عملیاتی و به کارگیری و هدایت توانمندیها» شاخصه دیگری از یک قرارگاه است.
در یک جمع بندی میتوان در تعریف یک «قرارگاه» گفت :
«قرارگاه مرکزی است که به منظور تحقق نظم، هماهنگی و انسجام اقدامات، به سیاستگذاری کلان، مدیریت راهبردی و کنترل عملیاتی ظرفیتها و توانمندیها و تدبیر مسائل عمده میپردازد.»
اکنون با توجه به ماهیت اصلی قرارگاه گفتمان انقلاب اسلامی، حول محور «گفتمان انقلاب اسلامی» ، مأموریت این قرارگاه را در سه مرحله می توان بررسی نمود :
- تبیین گفتمان انقلاب اسلامی، (تولید دانش)
- تبلیغ گفتمان انقلاب اسلامی (گفتمان سازی)
- ترویج گفتمان انقلاب اسلامی (اجراء سازی)
همانطور که از ماهیت این سه مرحله عیان است، مأموریت این قرارگاه از عرصه علم و نظر تا عرصه عمل و اجراء توسعه یافته و گسترش دارد، اما خود عرصه علم و عمل نیز لایه ها و سطوحی دارد که برای دقیق تر شدن اهداف قرارگاه لازم است مورد بررسی قرارگیرد.
تبیین، تبلیغ و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی در عرصه علم و نظر
لایه ها و سطوح مختلف اندیشه، علم و دانش را اینگونه می توان شمرد :
- علوم بنیادین (مبانی و علوم اجتهادی)
- علوم تخصصی (علوم انسانی اسلامی)
- علوم راهبردی و کاربردی،
هر چند در وضعیت مطلوب، علوم بنیادین مبنای تولید دانش در سطح تخصصی و راهبردی و کاربردی است، اما با توجه به عدم تکامل این علوم و در نتیجه عدم تکامل علوم انسانی اسلامی، میتوان «گفتمان انقلاب اسلامی» را روح حاکم بر علوم راهبردی و کاربردی دانست چرا که گفتمان انقلاب اسلامی مستند به گفتمان امام و رهبری، برآمده از علوم بنیادین و حاصل اجتهاد و تفقه عمیق ایشان است.
در جدول زیر سطوح و لایه های گوناگون علوم و شاخصه های آن بیان شده است:
|
علم |
روشهای کلی |
موضوعات کلی |
||
|
بنیادین (اجتهادی) |
اخلاق |
اخلاق کاربردی |
||
|
فلسفه |
فلسفه های مضاف |
|||
|
فقه |
فقه حکومتی |
|||
|
تخصصی (کارشناسی) |
علوم انسانی اسلامی |
|||
|
راهبردی و کاربردی (نظریه ها و مدلهای اجرائی) |
راهبردی
|
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، سبک زندگی، نقشه راه علم و ...
|
||
|
کاربردی
|
مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، برخی طرحهای مجلس، لوایح و برنامه های دولتی و .... سند جامع گفتمان انقلاب اسلامی |
|||
آنچه از این سطوح و لایه های علم متوجه مأموریت قرارگاه فرهنگی است، سطح راهبردی و کاربردی است و روشن است این قرارگاه مأموریتی در عرصه مطالعات بنیادین که خاستگاه آن حوزه علمیه است و نیز در عرصه علوم تخصصی و کارشناسی که مورد توجه حوزه های علمیه و دانشگاههای کشور است، نخواهد داشت، لازم به ذکر است که آنچه در این قرارگاه مورد تدوین اولیه قرار گرفته است سند جامع گفتمان انقلاب اسلامی (به عنوان سندی راهبردی-کاربردی) است که میبایست در ادامه فعالیتها مورد مطالعه و دقت بیشتر قرار گرفته و تکمیل گردد.
تبیین، تبلیغ و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی در عرصه اقدام و عمل
لایه ها و سطوح مختلف اقدام و عمل را میتوان به استناد آیه نفر و استقراء و نیز فرمایشات مقام معظم رهبری اینگونه شمرد:
- تولید دانش اجرائی (برنامه ریزی و طراحی عملیات)،
- فرهنگسازی (گفتمان سازی)،
- اجراء سازی (تحقق عینی)،
|
اقدام |
دانش سازی (برنامه ریزی و طراحی عملیات) |
دهکده اسلامی، پارک اسلامی، شبکه تجاری پارسا و ... |
|
|
|
فرهنگسازی (تبلیغ و گفتمان سازی) |
گفتمان انقلاب اسلامی، معارف دینی، بیداری اسلامی، اقتصاد مقاومتی،... |
|||
|
اجرایی سازی (مدیریت عملیات) |
برنامه ریزی اجرائی |
ابلاغیه های رهبری، قوانین مجلس، مصوبات دولتی، تصمیمات مسئولین، |
||
|
هماهنگی اجرائی |
مصوبات همکاری و تعامل و هماهنگی اجرای پروژه ها |
|||
|
اجراء |
اجرای طرحها و پروژه های فرهنگی |
|||
آنچه که در وضعیت مطلوب میبایست مورد توجه قرار گیرد پیوستگی لایه های علم و عمل است به گونه ای که مبانی بنیادین واجتهادی علم تا ساختارهای عینی جامعه امتداد یابند اما متأسفانه دروضعیت موجود به دلیل عدم تکامل این چرخه، چنین پیوستگی وجود ندارد و شاید همین خلاء، ضرورت هماهنگ سازی لایه های گوناگون علم و عمل را با گفتمان انقلاب اسلامی روشنتر میسازد. اما آنچه در عرصه اقدام و اجراء مورد توجه مأموریت قرارگاه گفتمان انقلاب اسلامی است، در مرحله اول تولید دانش اجرائی و طرحها و برنامه های کاربردی است که بوسیله آنها بتواند گفتمان انقلاب اسلامی را در عرصه عمل محقق سازد، اما در مرحله بعد قطعا لازم است با نخبگان علمی و مسئولین و متصدیان اجرائی تفاهم و هماهنگی صورت گیرد بنابراین میبایست جهت گفتمان سازی گفتمان انقلاب اسلامی کوشید، در مرحله آخر قرارگاه نسبت به تحقق عینی طرحها و برنامه ها بصورت قرارگاهی (کنترل عینی ظرفیتها) می کوشد
برخی سئوالات، ابهامات و ملاحظات در رابطه با قرارگاه گفتمان انقلاب اسلامی
1- آیا قرارگاه گفتمان انقلاب اسلامی، تنها قرارگاهی برای گفتمان سازی انقلاب اسلامی است، یا فراتر از گفتمان سازی شامل سه مرحله: تبیین، تبلیغ و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی است؟ یا به عبارت دیگری مطابق با فرمایشات مقام معظم رهبری شامل تولید دانش، فرهنگسازی(گفتمان سازی)، اجراءسازی گفتمان انقلاب اسلامی است؟
2- با توجه به تعریف قرارگاه فرهنگی و تعیین نقش و جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان قرارگاه فرهنگی، غیر از این قرارگاه، قرارگاه دیگری متصور نیست! حتی در صورتیکه قرارگاهی فراتر از عرصه فرهنگ شامل سیاست و اقتصاد هم تصور شود، باید گفت که مطابق فرمایش مقام معظم رهبری، فرهنگ شامل عرصه سیاست و اقتصاد نیز می باشد : «فرهنگ حاشیه و ذیلِ اقتصاد نیست، حاشیه و ذیلِ سیاست نیست، اقتصاد و سیاست حاشیه و ذیل بر فرهنگند؛ به این باید توجّه کرد.» بنابراین شورای عالی انقلاب فرهنگی، در واقع ناظر به عرصه های سیاست و اقتصاد نیز فعالیت می کند، به همین دلیل است که علاوه بر فرماندهی مسائل عمده فرهنگی کشور، سیاستگذاری کشور بصورت مطلق حتی در عرصه سیاسی و اقتصادی به عهده این شورا گذاشته شده است: «اینجا فرماندهى مسائل عمده‌ى فرهنگى کشور و سیاستگذارى کشور را بر عهده دارد؛» مگر آنکه گفته شود در حال حاضر شورای عالی انقلاب فرهنگی ورود تخصصی به عرصه سیاست و اقتصاد ندارد و میبایست در کنار آن قرارگاههای دیگری یا قرارگاه شاملی بوجود آید و یا قید اصلی در تعبیر قرارگاه اصلی فرهنگی، ما را متوجه ضرورت وجود قرارگاههای فرعی می نماید که در اینصورت رابطه قرارگاه اصلی و فرعی باید روشن شود.
3- ماهیت، اهداف و عملکرد این قرارگاه چیست؟ قرارگاه مورد نظر فرهنگی است یا اقتصادی یا سیاسی یا هرسه؟
4- محدوده اختیارات، سطح اثرگذاری، وسعت موضوعات این قرارگاه چیست؟
5- نسبت این قرارگاه با دیگر ساختارهای رسمی کشور چیست؟ یا اساساً ساختاری غیر رسمی و مردمی است؟ در اینصورت یک قرارگاه غیر رسمی چگونه می تواند چتر هدایت و کنترل خود را بر سر دیگر مراکز بگستراند؟ اعتبار و مقبولیت این قرارگاه چیست؟
6- اعتبار و ضمانت اجراء مصوبات این قرارگاه چیست؟ در شورای عالی انقلاب فرهنگی، ضمانت اجرائی ریاست رئیس جمهور و حکم مقام معظم رهبری است. «خودِ حضور رئیس جمهور و رئیس قوّه‌ى مقنّنه براى قانونگذارى – آنجاهایى که احتیاج به قانونگذارى است – و وزراى محترم و مسئولان دستگاه‌هاى ذى‌ربط، باید به معناى ضمانت اجرا باشد».
7- «پیوست فرهنگی» آخرین دستاورد شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری برای کاربردی کردن اصول و سیاستها و تصمیمات کلان فرهنگی است (ساماندهی نسبت میان مدیریت راهبردی و مدیریت اجرائی)، چنین حلقه مفقوده ای در کجای قرارگاه مورد نظر پیش بینی شده است؟
8- ساختار قرارگاه چیست و هیئات امناء و مجمع عمومی این قرارگاه چه کسانی هستند؟
9- قرارگاه نیاز به ثبت و مجوز قانونی دارد، چه اقدامی در این جهت شده است؟
10- آیا رویکرد قرارگاه جبهه سازی (ظرفیت سنجی و کنترل عملیاتی ظرفیتهای موجود) است یا اجرای عملیاتی برنامه های خاص ؟ فرق این دو رویکرد در مواجهه با ظرفیتهاست بطوریکه در مدل جبهه سازی با همه ظرفیتهای موجود مواجه خواهیم بود و در رویکرد دوم تنها ظرفیتهای متناسب با حوزه مأموریت و موضوع مورد نظر شناسایی و مورد بهره برداری قرارخواهند گرفت.
قرارگاه عمار در بیان حجت الاسلام پناهیان:
این قرارگاه فعالیت اجتماعی خاصی ندارد و فعالیت آن همانطور که از نامش بر می‌آید قرارگاهی و تولید راهبرد است که دوستانی که فعالیت‌های عمارگونه دارند و در جامعه بصیرت افزایی می‌کنند، دور هم بنشینند و همفکری کنند و این اصل کار قرارگاه است. ولی ان‌شاءالله به‌زودی قرارگاه با سایتی که طراحی کرده است ارتباط خویش را با شبکه‌های اجتماعی گسترش خواهد داد و میتوان از آن طریق پیشنهادات را دریافت کرد و این فعالیت فراگیر با اعتمادی که بین این گروه از مؤمنین در جامعه وجود دارد، ان‌شاءالله شکل خواهد گرفت.
قرارگاه عمار در بیان حجت الاسلام روانبخش:
دوستانی که در این قرارگاه حضور دارند عمدتا وظیفه‌ی کار فرهنگی بردوش دارند و جمع شده‌اند و چنین قرارگاهی را تشکیل داده ند و در صدد هستند که نیروهای فرهنگی در سراسر کشور را بسیج و هماهنگ کنند، برای مقابله با تهاجم فرهنگی.
قرار گاه فرهنگی از منظر کتاب قرارگاههای فرهنگی
به‌نظر میرسد تمام عناصر مؤثر در جبهۀ فرهنگی انقلاب عزیز اسلامی در ایران پس از ایمان به فرمانده و اشراف به نقشه لازم است در محدودۀ خود به‌صورت قرارگاهی عمل کنند تا هر لحظه با رفت و برگشت مابین عرصۀ عمل و نقشۀ در دست و فرماندۀ بالادست، در موقعیت عمل صالح قرار بگیرند که: «مَن نامَ لم ینُم عنه». مؤلفه‌های قرارگاه چیست؟ فرمانده، نقشۀ کلی و عمومی، نقشه‌های میدانی، عهد مشترک، عرصه و محدودة عمل، تهدیدات و خطرات بیرونی، آفت‌های درونی، کار جمعی و گروهی، نیروهای عمل‌کنندۀ موازی، و مردمی که باید به میدان بیایند.
اعتقاد ما این است که نیروهای قوی‌ای در سراسر کشور متعدد و پراکنده هستند، که اگر قرارگاهی عمل کنند و پس از ایمان به فرماندهی عالی و اعتقاد به نقشۀ کلی، مابقی مؤلفه‌های ذکر‌شده را بومی کنند، کشور پُر می‌شود از بردارهای ریز، متعدد و هم‌جهت. هر برداری، در هر جایی، با هر اندازه و کمیّتی که باشد، با نگاه قرارگاهی، هم‌جهت است با مؤلفه‌های اصلی که برآیند این بردارها، یک بردار قوی خواهد بود از فرماندهی اصلی قرارگاه به سوی اهداف فرهنگی انقلاب.
قرارگاهی عمل کردن یعنی با فکر و برنامه عمل کردن، بصیر بودن، دائماً و مستمراً به فرماندة بالادست نگاه‌کردن و نقشه را در دست داشتن. یعنی قطب‌نما داشتن، یعنی علی‌الدوام آفت‌شناسی کردن و توصیه‌ها و تذکرات را زمزمه کردن. یعنی خوب دیدنِ پیشرفت‌‌ها و پس‌رفت‌ها و کند‌رفتن‌ها. یعنی جمعی عمل‌کردن و همراه کردن همه و استفاده از همه و از مردم غافل نبودن و آنها را یکی از مؤلفه‌های اصلی دانستن.
نقد :
تعاریف و شاخصه های مذکور در متن فوق، بسیار ذوقی و بدون مبنا و اساس خاصی است و تحمیل این نگاه و تعاریف بر فرمایشات مقام معظم رهبری در این کتاب، ظلمی آشکار به بیانات ایشان است.
دو نظر کارشناسی در رابطه با قرارگاه :
1
قرارگاه مرکزی است که باید رده های تحت تابعیت خودش و کلیه مجموعه های وابسته را در هر جایی که هستند، به¬صورت متمرکز و تحت نظارت یک شبکه درآورد. قرارگاه یعنی ستادی هدایت کننده، هرگاه در موضوعی و برای تحقق هدفی منظومه ای از افعال و اعمال متنوع مورد نیاز باشد که اجرای آن¬ها برعهده دستگاه¬های مختلف باشد معمولاٌ دسترسی به اهداف به آسانی صورت نخواهد گرفت و بالطبع متولی هر بخش از آن مجموعه و منظومه افعال و اعمال مسئولیت عدم توفیق را نپذیرفته و دیگری را مقصر می داند . تشکیل ستاد هدایت کننده و هماهنگ کننده راهکاری است برای مقابله با این دست از آفات و گامی در جهت تضمین تحقق اهداف . در ادبیات نظامی که وحدت فرماندهی یک اصل بوده و عدم تحقق اهداف ضایعه ای سنگین شمرده شده و بعضاٌ غیر قابل جبران است ، به این ستاد هدایت و هماهنگ کننده قرارگاه اطلاق می شود .بنابر این از منظر نظامیان قرارگاه موقعیت و محلی در منطقه واگذار شده به چند یگان نظامی مثلاًٌَ چندین لشکر است.که فرماندهان آن یگان¬ها در آن موقعیت تحت امر فرمانده قرارگاه به طرح¬ریزی واجرای طرح¬های مصوب پرداخته و هر یگان بنا به صلاحدید اجرای بخشی از ماموریت را عهده دار شده وموظف می¬گردد ضمن اینکه افعال و اعمال لازم را با یگان های همجوار هماهنگ و همسو انجام دهد و در صورت ضعف یا مواجه شدن با رویداد پیش بینی نشده در حد یگان همجوار به کمک آن یگان هم بشتابد. در عرصه فرهنگ که گستره فعالیت¬ها بسیار بوده و از پیچیدگی زیادی هم برخوردار است و مدعیان و متولیان بسیارند یعنی یک طرف صدا و سیما کار فرهنگی می کند، یک طرف سازمان تبلیغات اسلامی و.. از یک طرف هم تشکیلات رسمی فرهنگی کشور ( وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ) برای اینکه این فعالیت ها پریشان و خنثی کننده همدیگر نباشد، نیازمند یک قرارگاه فرهنگی هستیم که هدایت ها و هماهنگی ها در نظر گرفته شود.البته در این قرارگاه باید فرهنگ کشور آرام و قرار گیرد و برای تحقق این قرار اعضای قرارگاه باید قرار را از خود دور کرده لباس کار بر تن کرده و با مد نظر داشتن توصیه های عالمانه مقام معظم رهبری ازجمله موارد زیر به تلاش بی وقفه و ایثارگونه بپردازند.
2
استفاده اصطلاحی از این لفظ در موارد متنوعی صورت می‌پذیرد و بطور اخص در حوزه نظامی مرسوم و معمول است. چه به هنگام لشگر کشی و حمله نظامی، و چه به هنگامه دفاع در مقابل دشمن، سازمان ویژه‌ای برای مدیریّت جنگ پیش‌بینی می‌شود که متفاوت از مواقع عادّی و زمان آرامش و صلح است. در این سازماندهی، به علّت ورود به یک مخاطره عظیم، باید به‌صورت ویژه و با اختیارات خاص بتوان تمامی امکانات، الزامات، نیروی انسانی و قوای مجموعه مورد بحث را با سرعت تمام و بدون اتلاف وقت در مکان (یا مکان‌های) لازم مستقر و مورد بهره‌برداری قرار داد.
ویژگی های قـــرارگاه های نظامی : قرارگاه، با یک نوع سازماندهی ویژه، شرائط اقدام سریع را باید فراهم نماید. اگر به ساختار و سازمان قرارگاه توجّه شود، خود به خود چنین توانی را القاء نمی‌نماید. بلکه این جوهره و ذات موضوع مورد بحث است که تبدیل وضعیت عادی سازمانی (مدیریت و راهبری سازمانی) را به وضعیت قرارگاهی (فرماندهی کل) تبدیل می‌نماید.
در فرماندهی کل، همه ملزومات اقدام و عمل بصورت متمرکز در اختیار فرمانده (و به تبع آن ستاد مرکزی این فرمانده) ، قرار می‌گیرد تا هیچ‌گونه انحراف و تعارضی با خواسته‌های این مرکزیت (از لحاظ نظری و در الگوی مفهومی و عملیاتی) امکان‌پذیر نگردد. به عبارتی تمام قوای لازم برای اقدامات فوری و اجرای اوامر در اختیار این مرکزیت قرار می‌گیرد. در این حالت، اولویت اول مربوط به رسالت همین قرارگاه است.
انواع قـــرارگاه : در حوزه نظامی برای برقراری و برپائی قرارگاه، قواعد و مقرّرات و ضوابط و روش‌ها و آئین‌نامه‌های خاص تدوین می‌گردد. ضمناً، بسته به طول، عرض و عمق مخاطره، انواع مختلف قرارگاه تعریف و تدوین گردیده است. معمولاً یک قرارگاه اصلی (قرارگاه مرکزی، قرارگاه استراتژیک) و چندین قرارگاه منطقه‌ای (قرارگاه فرعی، قرارگاه تاکتیکی) در توزیع جغرافیائی منطقه نبرد پیش بینی می‌گردد. قرارگاه‌ها معمولاً موقتی، و از ابتدا تا پایان عملیّات برپا می‌شوند. در طی دوران عملیات بنا بر نیاز بعضی از قرارگاه‌ها اضافه و یا برچیده می‌شوند. انعطاف‌پذیری در بود و نبود قرارگاههای فرعی و تاکتیکی بسیار زیاد است. تعیین طول زمان عمل و نیاز به قرارگاه، بستگی به طول عملیات، و یا انصراف از عملیات دارد. در هرحال آمادگی نیروهای نظامی در زمان صلح، ( واز تمرین‌های دائمی که مخصوصاً در دوره‌های آموزشی- تربیتی ومانورها به‌کار می‌رود) برای توان برپائی قرارگاه‌ها از الزامات توان نظامی کشورها محسوب می‌گردد.
قرارگاه های غیر نظامی تعریف شده در کشور : علاوه بر قرارگاه های تعریف شده در حوزه نظامی، در سال های اخیر اقدام به تشکیل قرارگاه در موضوعات غیر نظامی رواج یافته است، که بیانگر احساس نیاز و ضرورت در حاکمیت رفتارهای قرارگاهی است. در ادامه تعدادی از نمونه های این قرارگاه ها را ملاحظه می نمایید.
1- قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء با رویکرد سازندگی
2- قرارگاه فرهنگ استان اصفهان با رویکرد مدیریت فرهنگ
3- قرارگاه فرهنگ استان گیلان با رویکرد مدیریت فرهنگ
4- قرارگاه فرهنگی عمار با رویکرد فرهنگی
5- قرارگاه فرهنگی ولی امر با رویکرد فرهنگی
6- قرارگاه عدالت با رویکرد مدیریت یارانه ها
7- قرارگاه آب با رویکرد مدیریت آب
8- قرارگاه اقتصادی با رویکرد اقتصاد مقاومتی
9- قرارگاه جنگ نرم با رویکرد جنگ نرم
10- قرارگاه سایبری با رویکرد فضای مجازی
[البته تعداد قرارگاههای تشکیل شده در سطح کشور بیش از این تعداد است و برخی از آنها فعالیت جدی ندارند]
علل ایجاد قرارگاه ها : اگر بخواهیم دلایل شکل گیری و ایجاد قرارگاه ها را بررسی نماییم، می توان به موارد زیر اشاره نمود.
1- ضرورت انجام فعالیت های با اهمیت و حساس
2- احساس نیاز به ایجاد هماهنگی بین سازمان های مختلف در موضوعی واحد
3- احساس عدم کفایت سازمان ها و فرآیندهای کاری تعریف شده موجود برای پاسخگویی به نیازها
باید دقّت داشت که ایجاد قرارگاه های مختلف برای پوشش دادن به کمبود و نقایص موجود ساختاری و فرآیندی شکل گرفته و باید به آنها نگاهی موقتی داشت. البته نه بدین معنا که پس از مدتی تعطیل شوند، بلکه بدین معنا که باید با نگاه طراحی سیستمی و نظام سازی بلافاصله در درون سیستم اداری کشور جانمایی، طراحی، تکمیل و جایگزین گردند. یعنی نظام سازی روز به روز نو شونده، دانش پایه، نیازمحور و با سیالیت کافی.
بنابراین می توان گفت که،اولاً شکل گیری قرارگاه ها امری ضروری و مبارک بوده اند. ثانیاً چرخه عمر آن ها تا زمان جانمایی، طراحی و جایگزین شدن در نظام اداری است. ثالثاً یک مجموعه نظام ساز و طراح سیستم لازم است که دائماً نیازهای نمایان شده در سیستم ها را پایش نموده و متناسب با این نیازها اقدام به اصلاح، تکمیل و ایجاد سیستم ها و زیر سیستم های لازم بنمایند.
نسبت دو کارگروه تعریف شده ذیل قرارگاه (کارگروه فکری حوزه و کارگروه مؤسسات فرهنگی) با مأموریت قرارگاه
نسبت کارگروه فکری حوزه با مأموریت قرارگاه
کارگروه فکری حوزه موظف است ظرفیتهای علمی و فکری حوزه علمیه را در سطح راهبردی و کاربردی دانش، اولاًمورد شناسایی (و ظرفیت سنجی)، ثانیاً هماهنگی (همدلی و همفکری) و ثالثاً همکاری و تعامل قرار دهد. بدیهی است که اولین موضوع مورد بحث این کارگروه در مواجهه با ظرفیتهای فکری و علمی حوزه سند جامع گفتمان انقلاب اسلامی است.
نسبت کارگروه مؤسسات فرهنگی حوزه با مأموریت قرارگاه
کارگروه مؤسسات فرهنگی موظف است ظرفیتهای فرهنگی (مؤسسات و اشخاص فعال فرهنگی) حوزه علمیه را در سطح تولید دانش اجرائی (طرحها و برنامه های قابل اجراء)، همچنین در سطح فرهنگسازی (مؤسسات تبلیغی،ترویجی،تربیتی و ...) و نیز در سطح اجراء (عملی کردن طرحها و برنامه ها) اولاً شناسایی(و ظرفیت سنجی)، ثانیاً هماهنگی (همدلی و همفکری) و ثالثاً همکاری و تعامل قرار دهد.
قرارگاه در نگاه دیگران : 
دریافت
دریافت
[1] بیانات 1384
[2] بیانات 1381
[3] بیانات 17/9/86
[4] بیانات 22/8/1381
[5] بیانات 1381
[6] بیانات 15/10/1372
[7] بیانات 4/11/1367
[8] بیانات 20/9/1375
[9] بیانات 8/10/1383
[10] بیانات 1381
[11] بیانات 23/3/90
[12] بیانات ۱۳۹۲/۰۹/۱۹
[13] همان
[14] همان
