کلیاتی از طرح حوزه علمیه مطلوب
در زمان همکاری با یکی از مجموعه ها که در صدد مطالعه پیرامون حوزه علمیه مطلوب در تراز انقلاب اسلامی و مطالبات امام و رهبری بودند، کلیاتی از این حوزه علمیه مطلوب بر اساس پژوهشهای پیشین، ارائه شد که البته در اینجا به ارائه فهرست اجمالی مباحث اکتفاء شده است.
طلیعه ، حوزه علمیه در خط تمدن اسلامی
«خطی که نظام اسلامی ترسیم می‌کند خط رسیدن به تمدن اسلامی است سر نوشت حتمی عبارت از این است که تمدن اسلامی یک بار دیگر بر مجموعه عظیمی از دنیا پرتو خود را بگستراند.»
«این کار عظیم و ماندگار و تاریخی سر وکارش با نسل‌ها و قرن‌هاست. این کار را نباید با کاری دفعی ، جزیی و شعاری اشتباه کرد. مسئله ما مسئله حرکتی عظیم در مقیاس جهانی است.»
«تمدن اسلامی تمدنی است که در آن علم همراه با اخلاق است پرداختن به مادیات همراه معنویت و دین است قدرت سیاسی همراه با عدالت است.»
«برای ایجاد یک تمدن اسلامی دو عنصر اساسی لازم است یکی تولید فکر (نرم افزار دینی ) ویکی پرورش انسان.»
«این کشور باید ساخته شود باید پیش برود این ملت بزرگ باید استعدادهایش شکوفا شود بایستی در دنیا بدرخشد و بالاخره آن تمدن عظیم اسلامی را در مقابل چشم جهانیان بگذارد. این انقلاب باید بماند و برنامه تاریخی و جهانی خویش را به بار نشاند.»
«نقش آفرینان اصلی در این عرصه چه کسانی هستند؟ روحانیت در این حرکت عظیم کجا قرار دارد؟ نظامی بر اساس اسلام تحقق پیدا کرده و موفقیت و عدم موفقیت آن در دنیا و تاریخ به حساب اسلام گذاشته میشود نظام اسلامی یعنی نظامی که بر مبنای ارزشهای این مکتب بنا شده و بایستی بر محور مقرارت و بینشهای اسلامی اداره شود سازندگان این نظام این نظریه ها را از کجا بگیرند؟ طبیعی است حوزه باید در این جهت گام بر دارد.»
«حوزه علمیه شیعه در مقابل یک آزمایش عظیم تاریخی، بی نظیر و غیر قابل تکرار قرار دارد در طول تاریخ هزار و چهار صد ساله اسلام برای علما چنین فرصتی پیدا نشده بود این نعمتی است که مصداق آیه شریفه است : «و اذ تاذّن ربکم لئن شکرتم لازیدنّکم و لئن کفرتم انّ عذابی لشدید.».» [1]
...
مقدمه
... حوزه علمیه مطلوب، حوزه ای است که در مرحله برنامه ریزی، با نگاهی جامع و با استفاده از همه ظرفیتهای فکری و علمی، به بررسی ضرورتها، کاستی ها وخلاء ها و نیازها، بایسته ها، فرصتها ، ظرفیتها و توانمندیها و همه عوامل تأثیر گذار در حرکتی پایدار و پویا بپردازد و در مرحله اجراء با مشارکت همگانی و نخبگانی و بهره مندی از ظرفیتهای انسانی و منابع و امکانات لازم، در صدد تحقق اهداف متعالی تلاش نماید.
در این راستا، بر اساس مطالعات ، پژوهشها و تحقیقات صورت گرفته در صدد تحقق این مهم ، طرح اولیه حوزه علمیه مطلوب اسلامی بر اساس معارف اسلامی و منویات مقام معظم رهبری، ارائه می گردد.
اهداف
1- ارائه و اجرای الگویی جامع و کامل از نظام تربیتی[2] مطلوب حوزه علمیه ایده آل، بر اساس معارف اسلامی و اندیشه های حکیمانه مقام معظم رهبری دامت برکاته و افقهای متعالی نگاه عمیق ایشان،
2- توجه ویژه به جایگاه، موقعیت و نقش برجسته حوزه علمیه ایده آل تحت هدایت و سرپرستی ولایت فقیه و ولی امر مسلمین جهان،
3- توجه ویژه به مأموریت ها و رسالت های حوزه علمیه ایده آل در ارتباط با انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، کشور اسلامی، بین اللملل اسلامی (فرایند اهداف اسلامی در نگاه مقام معظم رهبری)
4- توجه ویژه به مأموریت ها و رسالت های حوزه علمیه ایده آل در تحقق منویات و مطالبات مقام معظم رهبری در ارتباط با تمدن اسلامی، تولید علم و جنبش نرم افزاری، تحول حوزه و دانشگاه، انقلاب فرهنگی و ...
فهرست مطالب :
(در اینجا به ارائه فهرست مطالب اکتفاء میشود و در صورت لزوم متن مباحث ارائه خواهد شد)
1- تعاریف :
- حوزه علمیه مطلوب اسلامی،
o شاخصه های حوزه علمیه در کلام امام و مقام معظم رهبری،
o شاخصه های حوزه علمیه در نگاه اساتید و علماء حوزه،
o شاخصه های حوزه علمیه در نگاه کارشناسان،
- نقش و رسالت حوزه علمیه در عصر غیبت،
- نقش و رسالت حوزه علمیه در عصر انقلاب اسلامی،
- نقش و رسالت حوزه علمیه در راستای تحقق تمدن اسلامی،
2- نظام تربیتی2 حوزه مطلوب :
- ساختار کلان حوزه علمیه،
- نظام آموزشی،
- نظام پژوهشی،
- نظام تبلیغی،
3- نظام جامع آموزشی،
- تعلیم : فرایند تعلیم نظری،
- تربیت : فرایند تربیت و پرورش روحی و معنوی،
- مهارت : فرایند مهارت افزایی (مهارت عملی و رفتاری)،
4- نظام جامع پژوهشی،
- شبکه جامع تحقیقات اسلامی،
- فرایند پژوهش،
- تعاملات علمی (حوزه ، دانشگاه، جامعه)
5- نظام جامع تبلیغی،
- شبکه جامع تبلیغات دینی،
- فرایند پرورش، رشد و تکامل،
- تعاملات و ارتباطات تربیتی،
6- محتوای نظام جامع آموزشی،
- محتوای علمی بر اساس نیازها و ضروت ها،
- محتوای علمی بر اساس رسالت و مأموریت،
- محتوای علمی بر اساس منابع و سنوات،
7- محتوای نظام جامع پژوهشی،
8- محتوای نظام جامع تبلیغی،
9- ساختار نظام جامع آموزشی،
10- ساختار نظام جامع پژوهشی،
11- ساختار نظام جامع تبلیغی،
12- برنامه نظام جامع آموزشی،
13- برنامه نظام جامع پژوهشی،
14- برنامه نظام جامع تبلیغی،
جدول عناوین کلی «محتوای » آموزشی ، بخش تعلیم نظری ، دوره عمومی و مشترک ( مطابق با تعاریف و برنامه ریزیها، سال اول تا پنجم بصورت عمومی و سال ششم تا دهم تخصصی است، جدول ذیل مربوط به دروس عمومی و مشترک بین شاخه های تخصصی می باشد.)
|
سطح |
پایه |
عنوان |
سرفصل ها |
اهداف و روشها |
|
اول؛ پیش نیاز |
اول |
اصلی: مبادی علوم حوزوی
|
1. آشنایی با اخلاق و عرفان 2. آشنایی با کلام و فلسفه 3. آشنایی با فقه و اصول 4. میراث مکتوب شیعی (منابع روائی و..) |
با توجه به اینکه غالباً دانش آموزان در فضای پیش از حوزه برای دانشگاه آماده می شوند و از فضای حوزه، خصوصیات، رسالت ها و ساختار و علوم آن بی اطلاع هستند، همچنین ورود به این مسیر نیازمند بصیرتهای کلی نسبت به انقلاب، روحانیت و تمدن اسلامی و.. می باشد، سال اول به این موضوعات اختصاص داده می شود. |
|
فرعی: مبادی انقلاب و تمدن اسلامی
|
1. آشنایی با انقلاب اسلامی (تاریخچه، مبانی نظری و...) 2. تاریخچه و جایگاه روحانیت، 3. آشنایی با فرایند دستیابی به تمدن اسلامی با محوریت کلام امام و رهبری، |
|||
|
تبعی: آشنایی با ساختار کلان حوزه |
1. آشنایی با ساختار آموزشی و پژوهشی حوزه ، 2. معرفی کتب آموزشی (منبع شناسی)، 3. جریان شناسی علمی ، فرهنگی و سیاسی، 4. منابع انسانی و شخصیتهای علمی حوزوی و دانشگاهی، |
|||
|
دوم؛ مقدمات
|
دوم و سوم |
اصلی : ادبیات عرب |
1. صرف 2. نحو 3. بلاغت |
آموزش ادبیات عرب به صورت نظری و تطبیقی (آموزش پژوهش محور) |
|
فرعی: منطق |
1. مبادی علم منطق (ضرورت، نقش و کارکرد علم کلام، منبع شناسی و...) 2. منطق کاربردی، |
|
||
|
تبعی: کلام |
1. مبادی علم کلام (تاریخچه، منبع شناسی و..) 2. کلام قدیم، 3. کلام جدید، |
پرداختن به مباحث کلام جدید که بیشتر مبتلا به عصر جدید می باشد، از موضوعاتی است که در ساختار فعلی حوزه مغفول عنه است. |
||
|
سوم؛ آموزش اجمالی |
چهارم و پنجم |
اصلی: فقه نیمه استدلالی/ اصول مقدماتی |
1. آشنایی با ابواب فقهی و سیر تاریخی فقه (تفصیلی)، 2. فقه نیمه استدلالی، 1. آشنایی با ابواب علم اصول و سیر تاریخی آن، 2. اصول کاربردی، |
دستیابی به نگاه کلان نسبت به یک علم از قبیل : پیشینه آن علم و سیر تکامل آن، ساختار کلی علم و ابواب و مسائل آن، و روش شناسی علم و... از جمله نقاط ضعف روش های آموزشی موجود است. |
|
فرعی: قرآن و حدیث |
1. منتخب موضوعی آیات قرآن و روایات، 2. علم تفسیر و تفسیر برگزیده، 3. علوم قرآنی و حدیث شناسی، |
|||
|
تبعی: زبان انگلیسی/عربی |
آموزش زبان عربی یا انگلیسی با محوریت مکالمه (مرحله اول) |
تسلط بر حداقل یک زبان |
||
|
سوم؛ آموزش تخصصی |
ششم و هفتم |
اصلی: فقه و اصول تخصصی |
آموزش تخصصی فقه و اصول
|
( متن محور) در این مرحله سعی در بدست آوردن مهارت درک مطلب، تجزیه و تحلیل متن و استخراج نظام مسائل و موضوعات از متن می باشد. |
|
فرعی: فلسفه و حکمت |
1. مبادی علوم عقلی (پیشینه و سیر تاریخی، روش شناسی، منبع شناسی و نظام موضوعات و...) 2. فلسفه (برگزیده بدایه و نهایه) |
|
||
|
تبعی: زبان انگلیسی/عربی |
آموزش زبان عربی یا انگلیسی با محوریت مکالمه (مرحله دوم) |
|
||
|
چهارم؛ آموزشی - پژوهشی تطبیقی |
هشتم، نهم و دهم |
اصلی: آموزش و پژوهش تطبیقی فقه و اصول |
تطبیق و مقایسه متن های مختلف فقهی و اصولی و پژوهش موضوعی
|
(نیمه آموزشی، نیمه پژوهشی) (تطبیقی) در این مرحله پس از توانایی تسلط بر متن، به تطبیق و مقایسه متون مختلف پرداخته می شود که این روش، بیشترین تسلط را بر موضوع بدست می دهد. همچنین روش تعلیم می بایست از آموزشی صرف خارج شده و با پژوهش تکمیل شود. (آموزش پژوهش محور) |
|
فرعی: علوم انسانی |
آموزش اجمالی سرفصل های علوم انسانی به صورت تطبیقی با علوم دانشگاهی (جامعه شناسی، مدیریت، اقتصاد، روان شناسی و...) |
|||
|
تبعی: پژوهش |
1. پژوهش های تطبیقی در «فقه و اصول» و «فلسفه و کلام» و «اخلاق و عرفان» 2. پژوهش های تطبیقی در رویکردهای مختلف در موضوعات: تولید علم دینی، علوم انسانی اسلامی، فقه حکومتی، فلسفه فقه، فلسفه اصول و.. |
